Genel Mevzuat
Türkiye ile Avrupa Birliği arasında Gümrük Birliğini tesis eden 1/95 sayılı AB-Türkiye Ortaklık Konseyi Kararı (OKK) uyarınca, sanayi ürünleri ve işlenmiş tarım ürünleri ticaretinde AB ile Türkiye arasında gümrük vergileri, eş etkili vergiler ve miktar kısıtlamaları 01/01/1996 tarihinden itibaren kaldırılmış ve Türkiye, bahse konu ürünlerde üçüncü ülkelere karşı AB'nin Ortak Gümrük Tarifesini uygulamaya başlamıştır. Gümrük vergisi, eş etkili vergiler ile miktar kısıtlamalarının kaldırılması, ticarette malların serbest dolaşımı için yeterli olmadığından, anılan OKK'nın 8 inci maddesi kapsamında, AB'nin ticarette teknik engellerin kaldırılmasına ilişkin mevzuatının da ülkemiz tarafından iç yasal düzenlemelere dahil edilmesi öngörülmüştür.
Bunun üzerine, ticarette teknik engellerin kaldırılması konusundaki Topluluk araçları 2/97 sayılı OKK ile belirlenmiş ve söz konusu Topluluk teknik araçlarını uyumlaştıracak olan kamu kuruluşları 15/01/1997 tarihli ve 97/9196 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile tespit edilmiştir.
AB'nin ortak düzenlemeler getirmesinde iki temel amaç hedeflenmektedir:
- Ürün Güvenliği,
- Ürünlerin Serbest Dolaşımı.
Her ne kadar münferit AB teknik mevzuatı birinci amaca yönelik hükümleri genelde bünyesinde barındırıyor, dolayısıyla Türkiye'nin herhangi bir AB teknik mevzuatını uyumlaştırması suretiyle bu amacın sağlanması mümkün görünüyor olsa da, AB mevzuatının bulunmadığı alanlarda da ürün güvenliği amacından feragat etmeksizin ulusal mevzuat geliştirilmesi gereği ortaya çıkmaktadır. Bu gereği yerine getirmek ve genel olarak tüm ürünlerin güvenliğine yönelik asgari hükümlerini tek bir hukuki metinde toplamak üzere 4703 sayılı Ürünlere İlişkin Teknik Mevzuatın Hazırlanması ve Uygulanmasına Dair Kanun hazırlanmıştır. İkinci amacın gerçekleştirilmesinde en önemli unsur, Türkiye'nin AB'nin teknik mevzuatını uyumlaştırması taahhüdü gereğince, münferit AB teknik mevzuatının uyumlaştırılmasıdır. Bu görev, faaliyet alanlarına göre uyumlaştırma çalışmalarını yürütmekte olan kamu kurum ve kuruluşlarının sorumluluğunda bulunmaktadır. 4703 sayılı Kanun 2021 yılında yürürlüğe giren ve daha kapsamlı olan 7223 sayılı Ürün Güvenliği ve Teknik Düzenlemeler Kanunu ile yürürlükten kaldırılmıştır. Şu anda geçerli olan 7223 sayılı Kanunun düzenlediği konular:
- Ürünlerin piyasaya arz koşulları,
- Üretici, ithalatçı, dağıtıcı ve yetkili temsilcilerin yükümlülükleri,
- Piyasa Gözetimi ve Denetimi,
- Ciddi risk taşıyan ürünlerin piyasaya arzının durdurulması, piyasada bulundurulmasının önlenmesi, piyasadan çekilmesi ve geri çağrılması, imhası ve işlevsiz hale getirilmesi,
- Uygunluk değerlendirme faaliyetlerinde bulunacak olan test, muayene ve belgelendirme kuruluşlarının çalışma usul ve esasları,
- Uygulanacak müeyyideler,
- Uygulamalarla ilgili olarak, AB Komisyonu'na, AB üyesi ülkelere ve diğer AB kuruluşlarına yapılması öngörülen bildirimlerdir.
7223 sayılı Kanun’un Uygulama Yönetmelikleri:
- Ürünlerin Uygunluğu ile Piyasa Gözetimi ve Denetimine Dair Yönetmelik: 7223 sayılı Kanun’un yürürlüğe girmesiyle birlikte, 17 Ocak 2002 tarihli ve 24643 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak, 11 Ocak 2002 tarihi itibariyle yürürlüğe giren Ürünlerin Piyasa Gözetimi ve Denetimine Dair Yönetmelik’te de değişiklik ihtiyacı ortaya çıkmıştır. Ürünlerin Piyasa Gözetimi ve Denetimine Dair Yönetmelik teknik düzenlemelere uygunluk ve ürün güvenliğine ilişkin esasları, ürünlerin piyasaya arzında üretici ve dağıtıcıların yükümlülüklerini, piyasa gözetimi ve denetimine ilişkin usul ve esasları, yetkili kuruluşların yetki ve sorumluluklarını, piyasa gözetimi ve denetimi çerçevesinde alınacak önlemleri ve Piyasa Gözetimi ve Denetimi Koordinasyon Kurulunun (PGDKK) teşkili ile bu Kurulun görevleri ve çalışma usul ve esaslarına ilişkin hususlarını belirlemektedir. Teknik düzenlemelerde veya genel ürün güvenliği mevzuatında belirtilen insan sağlığı ve güvenliği, işyerinde sağlık ve güvenlik, tüketicilerin korunması, çevrenin korunması, kamu emniyetinin sağlanması ve diğer kamu yararının azami düzeyde korunmasını hedefleyen gereklilikleri yerine getiren uygun ve güvenli ürünlerin piyasaya arz edilmesi veya piyasada bulundurulmasını teminen piyasa gözetimi ve denetimi ile sonucunda alınacak önlemlere, yetkili kuruluşların görev, yetki ve sorumluluklarına ilişkin usul ve esasları belirleyen ve Ürünlerin Piyasa Gözetimi ve Denetimine Dair Yönetmeliği yürürlükten kaldıracak yeni Yönetmelikle ilgili çalışmalar Ticaret Bakanlığı (TB) tarafından devam etmektedir.
- CE İşareti Yönetmeliği: Ürüne “CE” işareti konulması yöntemlerini düzenleyen uygunluk değerlendirme modülleri ve bu işaretin kullanılmasına dair ithalatçılar ve üreticiler için bir rehber niteliği taşıyan bu Yönetmeliğin 7223 sayılı Kanunun yürürlüğe girmesiyle başlatılan güncelleme çalışmaları TB tarafından devam etmektedir.
- Uygunluk Değerlendirme Kuruluşları ve Onaylanmış Kuruluşlar Yönetmeliği: Uygunluk değerlendirmesi yoluyla ürünlerin ilgili teknik düzenlemeye uygunluğunu inceleyen ve belgelendiren kuruluşların ve bunlar arasından görevlendirilen onaylanmış kuruluşların asgarî nitelikleri, çalışma usul ve esasları ile Türkiye’nin uluslararası yükümlülükleri uyarınca ilgili yerlere bildirimini düzenleyen söz konusu Yönetmeliğin 7223 sayılı Kanunun yürürlüğe girmesiyle başlatılan güncelleme çalışmaları TB tarafından devam etmektedir.
- Teknik Mevzuatın ve Standartların Türkiye ile Avrupa Birliği Arasında Bildirimine Dair Yönetmelik: Teknik mevzuatın ve standartların Avrupa Birliğine bildirimine ilişkin usul ve esaslar ile teknik mevzuat hakkında Avrupa Birliğinden Türkiye’ye intikal eden bildirimlerin yetkili kuruluşlara iletilmesine dair usul ve esasları belirleyen söz konusu Yönetmeliğin 7223 sayılı Kanunun yürürlüğe girmesiyle başlatılan güncelleme çalışmaları TB tarafından devam etmektedir.
- Piyasa Gözetimi ve Denetimi Sonuç ve Önlemlerinin Kaydı ve Bildirimi Yönetmeliği: Piyasa gözetimi ve denetimi ile ithalat denetimleri arasında bilgi akışını sağlamak ve yetkili kuruluşlar tarafından gerçekleştirilen piyasa gözetimi ve denetimi faaliyetlerinde kayıt altına alınması gereken bilgilerin; içeriği, kayıt işlemleri ve bildiriminin usul ve esaslarını düzenleyen söz konusu Yönetmeliğin 7223 sayılı Kanunun yürürlüğe girmesiyle başlatılan güncelleme çalışmaları TB tarafından devam etmektedir.
- Genel Ürün Güvenliği Yönetmeliği: Piyasaya arz edilmesi hedeflenen, arz edilen, piyasada bulundurulan veya hizmete sunularak tüketicinin erişimine hazır edilen, tüketici için tasarlanan veya tüketici için amaçlanmamış olsa dahi makul ölçüde öngörülebilir koşullarda tüketici tarafından kullanılabilecek ürünlerin güvenli olmasının sağlanması ve bu alanda yetkili kuruluşların görevleri ile iktisadi işletmecilerin yükümlülüklerini belirleyen söz konusu taslak Yönetmelik ile ilgili çalışmalar TB tarafından yürütülmektedir.
- Uzaktan İletişim Araçları Yoluyla Piyasaya Arz Edilen Ürünlerin Piyasa Gözetimi ve Denetimi Yönetmeliği: Uzaktan iletişim araçları yoluyla piyasaya arz edilen veya piyasada bulundurulan ürünlerle ilgili piyasaya arz koşullarına, satış ilanlarına, bu ürünleri piyasaya arz eden veya piyasada bulunduran iktisadi işletmecilerin yükümlülüklerine, yetkili kuruluşların yetki ve sorumluluklarına ve bu kapsamda piyasa gözetimi ve denetimi ile elektronik ticarette piyasa gözetimi ve denetimi merkezi destek sistemine ilişkin usul ve esasları belirleyen söz konusu taslak Yönetmelik ile ilgili çalışmalar TB tarafından yürütülmektedir.
- Uygunluk Değerlendirme Yöntemleri Yönetmeliği: Uygunluk Değerlendirme Yöntemleri Yönetmeliği CE İşareti Yönetmeliğinde atıfta bulunulan uygunluk değerlendirme yöntemlerini belirten modüllerin kullanımına ilişkin usul ve esasları belirler. Teknik düzenlemesinde uygunluk değerlendirme modül veya modüllerinin uygulanacağına ilişkin hüküm bulunan tüm ürün gruplarına uygulanır. Söz konusu taslak Yönetmelik ile ilgili çalışmalar TB tarafından yürütülmektedir.